Hát Then Tày Cao Bằng hay còn gọi là điệu hát thần tiên là một trong những nét văn hóa tâm linh, tín ngưỡng của nhiều người. Đặc biệt không chỉ đối với người Cao Bằng mà đây còn là văn hóa của nhiều dân tộc như Nùng, Thái và một số dân tộc vùng núi phía Bắc khác. Cùng tìm hiểu xem đặc điểm của hát then và top 10 bài hát then Tày Cao Bằng hay nhất bạn nhé.
Nguồn gốc và ý nghĩa của nhạc Then Tày Cao Bằng
Nguồn gốc của nhạc Then Tày Cao Bằng
Hát then tày cao bằng
Nhiều người cho rằng, nhạc Then bắt đầu xuất hiện tại Cao Bằng vào khoảng cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16.Thời điểm đó, nhà Mạc trốn chạy lên Cao Bằng và xây dựng thành quách. Trong đó có 2 vị quan tên là Đế Phụng và Đế Đáng yêu thích âm nhạc và ca hát. Do đó, họ chế tạo ra hai tốp hát để phục vụ cho bản thân và cung đình. Đây được coi là nguồn gốc xuất hiện của hát Then Tày Cao Bằng. Hiện nay, đây không chỉ là món ăn tinh thần mà còn là nét đẹp văn hóa tâm linh, tín ngưỡng không chỉ của mỗi dân tộc Tày mà còn là các dân tộc Nùng, Thái…
Hiện nay, hát Then phổ biến nhất là ở 5 tỉnh Cao Bằng, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Hà Giang, Lạng Sơn. Hát Then mỗi tỉnh có một nét đặc trưng riêng. Ở Cao Bằng mang phong thái tha thiết, Lạng Sơn là nét tươi vui, rộn ràng. Hát Then ở Tuyên Quang thì dồn dập, Hà Giang thì nhấn nhá mà Bắc Kạn lại như đang thầm thì.
Ý nghĩa hát Then Tày Cao Bằng
Nhạc Then là loại nhạc được hiểu như là một loại văn hóa tín ngưỡng của những người dân tộc gửi đến Ngọc Hoàng với mong muốn nhờ người giải quyết cho chuyện trong gia đình. Then là biến điệu là từ 天 (tian-thiên) có nghĩa là ông trời. Hát Then là hát cho ông trời nghe về những nỗi lòng của gia chủ và mong muốn ơn trên soi đường để giải quyết.
Hát Then Tày Cao bằng có tính cộng đồng cao và gắn liền với yếu tố tâm linh. Nó được giữ gìn qua nhiều thế hệ bằng hình thức truyền miệng. Đặc biệt là trong các dịp lễ hàng năm, người dân nơi đây đều hát nhạc Then nên nó trở nên rất quen thuộc với mọi người. Lâu dần hình thành thói quen và ăn sâu vào trí nhớ của mỗi người dân nơi đây. Khi nhắc đến hát Then thì ai cũng có thể ngẫu hứng ngâm lên được các khúc ca.
Hát then tày cao bằng
Thông thường trong những dịp lễ như cúng cầu an, giải hạn, mừng nhà mới, cúng tổ tiên, giải hạn thì không thể thiếu các điệu hát Then quen thuộc. Bên cạnh đó, hát Then còn là một nghi lễ thực hiện đầu năm để cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc và no đủ.
Điều cốt lõi làm nên một bản nhạc Then hay là giọng hát và tiếng đàn. Sự kết hợp hoàn hảo của tiếng đàn du dương, êm ái nhưng lại không kém phần da diết và giọng hát nhẹ nhàng dịu êm tạo nên một giai điệu tha thiết. Điều này làm cho người nghe cũng phải não lòng tiếc thương cho câu chuyện làm nên cái hồn của ca khúc.
Ở mỗi bài Then có 35 chương đoạn tùy thuộc vào lễ nghĩ và người biểu diễn. Mỗi chương trong ca khúc đặt ra yêu cầu về sự phong phú và đa dạng trong từ ngữ được sử dụng. Một trong những điều làm nên sự đa dạng và cuốn hút của nhạc Then đó là khả năng gieo vần của nhạc sĩ.
Mỗi làn điệu trong bài hát Then đều được sắp xếp ở các đoạn khác nhau nhưng vẫn luôn tuân theo bài bản và thường có kết thúc giống nhau. Hầu hết các thể loại Then đều tuân theo đường đi như khi thì lên thượng ngàn, lên Thiên. Thường là vạn lấy các hồn vía siêu lạc ở các chốn về hoặc săn bắt thú rừng về khao phụ mẫu, tổ tiên, giải hạn. Đến đoạn cuối gọi là khảm hải, vượt qua những khó khăn để đến với những nơi mà mình mong muốn như cửa mẹ sinh, cổng trời, Ngọc Hoàng,…
Top 10 bài hát Then Tày Cao Bằng hay nhất
Hát then tày cao bằng
Trong kho tàng âm nhạc nước ta, các bài hát Then Tày Cao Bằng cũng đang có rất nhiều bài và rất phổ biến. Đặc biệt là với giai điệu tha thiết đặc trưng nền nhạc Then Tày Cao Bằng được khá nhiều người yêu thích. Hiện nay có rất nhiều ca khúc nhạc Then hay, tuy nhiên chúng ta cùng điểm lại top 10 ca khúc hay nhất sau đây nhé:
- Tổ khúc non xa
Thơ: Hồ Chủ Tịch, phổ nhạc: Hoa Cương - Sự nghiệp Hồ Chí Minh vĩ đại
Lời: Nông Viết Hoàn - Tiếng tính Then trên đỉnh Slam Cao
Thơ:Lê Chí Thanh, phổ nhạc: NSUT Kim Tuế - Hoa rừng quê em
Sáng tác: Hoa Cương - Ánh trăng bản giốc
Sáng tác: Phạm Tịnh - Đường về bản em
Sáng tác: Đàm Thanh
- Làm theo lời Bác
Lời thơ: Lê Chí Thanh - Kỷ Yên Pảo Phúc
Sưu tầm và phát triển: Nhạc sĩ Quang Anh Tuấn - Dệt Thổ Cẩm
Nhạc: Bế Kha, thơ: Đoàn Lư - Cao Bằng ngày mới
Sáng tác: Nhạc Sĩ Bảo Chung
Lời kết
Trên đây là đặc điểm của hát Then Tày Cao Bằng và top 10 bài hát hay nhất của thể loại văn hóa tín ngưỡng này. Nếu chưa một lần đến Cao Bằng và lắng nghe nhạc Then, bạn có thể thử lắng nghe qua internet. Chắc chắn một điều rằng, bạn sẽ yêu nhạc Then Tày Cao Bằng ngay từ lần đầu được lắng nghe.
